NASTANAK SRPSKIH KULTURNIH DRUŠTAVA „ZORA“ I „SAVA MRKALJ“ (1989–1990) I NJIHOVO DJELOVANJE U REPUBLICI SRPSKOJ KRAJINI (1991–1995)

Milan Gulić, NASTANAK SRPSKIH KULTURNIH DRUŠTAVA „ZORA“ I „SAVA MRKALJ“ (1989–1990) I NJIHOVO DJELOVANJE U REPUBLICI SRPSKOJ KRAJINI (1991–1995)

DOI: 10.29362/2022.2664.gul.197-216

U radu se, na osnovu arhivskih dokumenata, svjedočanstava učesnika i stručne literature, sagledava osnivanje i rad dvaju srpskih kulturnih društava, koja su formirana na područjima Socijalističke Republike Hrvatske u kojima je srpsko stanovništvo bilo u značajnom procentu. Osnivanje ovih društava tokom 1989. i 1990. godine imalo je sličan motiv – očuvanje i promociju srpskog nacionalnog identiteta. Dok je „Zora“ okupila Srbe na području Knina i Kninske Krajine, i predstavljala obnovu društva koje je postojalo u vrijeme Austrougarske monarhije, „Sava Mrkalj“ je okupljao Srbe sa područja Banije i Korduna. Tokom rata u prvoj polovini devedesetih godina XX vijeka njihova djelatnost je nastavljena i osjećala se u manjoj ili većoj mjeri sve do ljeta 1995. godine, kada je u završnim vojnim operacijama Hrvatska povratila kontrolu nad područjem Sjeverne Dalmacije, Like, Korduna i Banije.

Milan Gulić, THE CREATION OF THE SERBIAN CULTURAL SOCIETES “ZORA” AND “SAVA MRKALJ” 1989-1990 AND THEIR ACTIVITES IN REPUBLIKA SRPSKA KRAJINA 1991-1995

This article describes the creation and activities of two Serbian cultural societies in the parts of Socialist Republic of Croatia in which the Serbs were in majority or in the significant percentage. Both societies, Serbian Cultural Society Zora (the Dawn) and Serbian Cultural Society “Sava Mrkalj” were formed in period 1989-1990. They had a similar motive: preservation and promotion of the Serbian national identity. The “Zora” gathered the Serbs in the area of city of Knin and wider Kninska Krajina, in Dalmatian inlands and represented the continuity previously existed society which was active during the period of Habsburg rule. In the other side, “Sava Mrkalj” society was society that covered the areas of Banija and Kordun, north-west from Knina. During the civil war in Croatia between 1991 and 1995, their activities continued in lesser on larger scale, depending on the circumstances, until the Republic of Croatia did not regain the control over the territory of Republika Srpska Krajina in August 1995.