Bojan B. Dimitrijević, KAKO JE UDBA PRATILA POLJSKI TRGOVINSKI BIRO U ZAGREBU 1958‒1964?

DOI: 10.29362/2022.2619.dim.341-358

U članku se daje pregled aktivnosti Uprave državne bezbednosti za Hrvatsku u praćenju aktivnosti poljskog trgovinskog predstavništva u Zagrebu, koje je postojalo u periodu od 1958. do 1964. godine. Dat je pregled njenih procena aktivnosti Biroa, kao i pregled operativnih akcija sa kojima se ostvarivao uvid u aktivnosti ovog predstavništva NR Poljske. Iz navedenog arhivskog materijala Uprava državne bezbednosti za Hrvatsku, koji je posvećen operativnoj obradi Poljskog trgovinskog biroa u Zagrebu od 1958. do 1964. godine, vidi se aktivnost ove Službe u naporima da ostvari uvid u materijale i rad ovog predstavništva. U radu su primenjivani različiti metodi sa različitim uspehom i rezultatima. Uočava se da od početka rada ovog Biroa, UDB-a nema potvrdu da se zaposleni u njemu i bave obaveštajnim radom. Čini se da do kraja postojanja, to nije nikad ni potvrđeno. Ipak, interesovanje predstavnika Biroa za ekonomsku i industrijsku problematiku se smatralo za jednu vrstu obaveštajne delatnosti. Iako je ustanovljeno, da poljska služba – diplomatija više koristi otvorene izvore, sastanke i lične kontakte nego bilo kakav agenturni ili obaveštajni rad u Jugoslaviji u tom periodu. I pored te konstatacije, UDB-a se angažovala u stalnom praćenju aktivnosti Biroa i organizovanju skoro dvadesetak manjih ili većih operativnih akcija radi pribavljanja materijala Biroa, ili vrbovanja zaposlenih-diplomata u njemu. Sa obzirom da je u to vreme SFR Jugoslavija bila u potpuno prijateljskim odnosima sa NR Poljskom, a potom i razvijala jaču industrijsku saradnju i trgovinske veze, ova epizoda pokazuje da ni formalno ni stvarno prijateljstvo dve države nije bila prepreka za rad Službi u praćenju diplomata druge strane, čak kad i dobijeni podaci nisu svedočili o bilo kakvoj neprijateljskoj aktivnosti. Članak je nastao na bazi originalne građe Službe državne bezbednosti Republičkog sekretarijata unutrašnjih poslova SR Hrvatske, koji se danas čuva u Hrvatskom državnom arhivu u Zagrebu.

Bojan B. Dimitrijević, HOW THE YUGOSLAV SECURITY SERVICE MONITORED THE POLISH MERCHANT BUREAU IN ZAGREB 1958-1964?

The article describes the activities of the Yugoslav security service – its Croatian branch, in monitoring the activities of the Polish Merchant Bureau in Zagreb in period between 1958 and 1964. The article provides the gathered facts on the activities of this Bureau, and the “operation actions” which Yugoslav security carried out to enable the best possible insight in its activities as general and its members in their individual activities. Yugoslav Service used different operational methods to trace the activities of the Polish personnel in Bureau, but there was no confirmation that any of them were engaged in intelligence work. However, their economical and industrial interest was considered by the Yugoslavs as some kind of the intelligence activity. It was also concluded that the Polish intelligence did not use the spy network to obtain information in Yugoslavia, but using the open sources, meetings and personal contacts for its work. No matter those conclusions, Yugoslav service carried nearly 20 different “operational actions” against the Polish bureau in Zagreb, no matter that the general relations between two countries were more than friendly with many economical, industrial and trade cooperation programmes. The article was written upon the basis of the original archival sources of the State Security Service of the Socialist Republic of Croatia, that are preserved in the State Croatian Archive in Zagreb.