Radosav Tucović, DOMAĆE POLICIJSKE FORMACIJE POD OKUPACIJOM U DRUGOM SVETSKOM RATU: SLIČNOSTI I RAZLIKE POJAVNIH OBLIKA U GENERALNOM GUVERNMANU POLJSKE (1939‒1945) I OKUPIRANOJ SRBIJI (1941‒1944)

DOI: 10.29362/2022.2619.tuc.163-176

U radu se uporednom analizom odgovara na pitanje o sličnostima i razlikama između policijskih formacija koje su postojale u Generalnom guvernmanu Poljske i okupiranoj Srbiji. Polazi se od težnje Trećeg rajha za potpunim etničkim i državnim preuređenjem Evrope, koja je zahtevala snažnu policijsku vlast na okupiranim prostorima. Međutim, kako je rat i dalje trajao, Treći rajh se oslonio na domaće policijske organizacije na lokalnom prostoru, koje su u zadatak dobile da na sebe preuzmu najveći deo operativnih poslova. Na samom početku rada analiziraju se sličnosti i razlike između uslova na dve okupirane teritorije, kao što su površina, broj stanovnika i praktične namere nacističke Nemačke u pogledu konkretnih teritorija. S obzirom da je Poljska prva okupirana, u Generalnom guvernmanu stvorena je Poljska ili Tamnoplava policija, koja je na neki način predstavljala modus operandi korišćen, ali i modifikovan na prostorima koji su okupirani u narednim godinama. Tamnoplava policija predstavljala je redarstvenu i u tom smislu dobila zadatke koji su uglavnom dolazili u domen održavanja reda i poretka. Međutim, ova policijska organizacija je vodila i borbe protiv ustaničkih odreda, a takođe i preuzela određene zadatke koji su se ticali restriktivnih mera prema Jevrejima. Za razliku od toga, u okupiranoj Srbiji stvorene su dve grane policijske vlasti. Sa jedne strane, na samom početku okupacije stvorena je Specijalna policija, kao organizacija policije bezbednosti, zadužena za suzbijanje svih pokreta ili individualnih težnji usmerenih protiv postojećeg okupacionog režima. Osim toga, slično kao Poljska/Tamnoplava policija, vršila je određene pomoćne poslove na izvršenju restriktivnih mera protiv Jevreja. Sa druge strane stvorena je Žandarmerija, koja je zajedno sa pomoćnim policijskim odredima, početkom 1942. godine pretvorena u Srpsku državnu stražu, koja je postala stožer održavanja reda i poretka na teritoriji čitave okupirane teritorije. U opštem pogledu neophodno je primetiti da je u Generalnom guvernmanu iskorišćena strategija jedne potpuno dominantne policijske formacije domaćeg porekla, koja je imala karakter policije reda. Za razliku od toga, u okupiranoj Srbiji nemački okupacioni faktor pribegao je taktici kombinacije bezbednosne i redarstvene policijske organizacije, koje su se međusobno nadopunjavale i sarađivale. Ovako diferencirane pristupe zahtevali su različiti uslovi na okupiranim teritorijama, ali u praktičnom pogledu, ove policijske formacije su na dva različita okupirana entiteta dobile slične zadatke. Delovale su na slične načine i blisko sarađivale sa policijskim institucijama okupatora.

Radosav Tucović, DOMESTIC POLICE FORMATIONS UNDER OCCUPATION IN THE SECOND WORLD WAR: SIMILARITIES AND DIFFERENCES OF THE MANIFESTATIONS IN THE GENERAL GOVERNORATE OF POLAND (1939-1945) AND OCCUPIED SERBIA (1941-1944)

The paper answers the question of similarities and differences between the police formations that existed in the General Governorate of Poland and occupied Serbia through a comparative analysis. It starts from the desire of the Third Reich for a complete ethnic and state reorganization of Europe, which required a strong police power in the occupied territories. However, as the war continued, the Third Reich relied on domestic police organizations in the local area, which were tasked with taking over most of the operational work. At the very beginning of the work, the similarities and differences between the conditions of the two occupied territories are analyzed, such as the area, the number of inhabitants, and the practical intentions of Nazi Germany with regard to specific territories. Given that Poland was the first to be occupied, the Polish or Dark Blue Police was created in the General Governorate, which in a way represented the modus operandi used, but also modified, in the areas that were occupied in the following years. The Dark Blue Police represented the law enforcement and in that sense were given tasks that mostly fell into the domain of maintaining law and order. However, this police organization also led battles against insurgent squads, and also undertook certain tasks related to restrictive measures against Jews. In contrast, two branches of police power were created in occupied Serbia. On the one hand, at the very beginning of the occupation, the Special Police was created, as a security police organization, in charge of suppressing all movements or individual aspirations directed against the existing occupation regime. In addition, similar to the Polish/Dark Blue Police, they performed certain auxiliary tasks in the execution of restrictive measures against Jews. On the other hand, the Gendarmerie was created, which, together with auxiliary police units, was transformed into the Serbian State Guard at the beginning of 1942, which became the base for maintaining law and order on the territory of the entire occupied territory. In general terms, it is necessary to note that the strategy of a completely dominant police formation of domestic origin, which had the character of law enforcement, was used in the General Governorate. In contrast, in occupied Serbia, the German occupation factor resorted to the tactics of a combination of security and order police organizations, which complemented and cooperated with each other. Such differentiated approaches were required by different conditions in the occupied territories, but in practical terms, these police formations were given similar tasks in two different occupied entities. They acted in similar ways and cooperated closely with the police institutions of the occupiers.